Во една од новите згради во Тетово, стан има купено семејството Јовановски, но како што вели непишаното правило, од инвеститорот дознале дека за паркинг место во подземните катови ќе треба дополнително да платат. Јовановски пресметале повеќе пати и увиделе дека засега не се во можност да платат уште неколку илјади евра за паркинг, со оглед дека веќе се задолжиле со станбен кредит во банка. Така одлучиле дека за паркирање на автомобилот ќе мора да наоѓаат место некаде низ маалото и да се снаоѓаат околу тоа каде ќе им биде оставено возилото.
Ова нивно искуство и предизвик е воедно и нивна дилема дали како купувачи на стан се измамени, како и што велат законите и праксата околу тоа кога станува збор за потребниот број на паркинг места. Членови на семејството сведочат-и во минатото купиле стан, пред повеќе децении, но за таму имале обезбедено место во дворот од зградата.
– Во разговор со соседите дознаваме дека инвеститорот не ни предвидел паркиралишта во подземните катови за сите станови. Станува збор за две споени згради со две влеза, на седум ката со 80-тина станови, но бројот на паркинг места е помал и изнесува 60. Тие што меѓу последните ќе купат стан во зградата и да имаат пари можеби нема ниту да имаат можност да купат паркинг место, вели нашиот соговорник од семејството Јовановски.
Законите и правилниците одредуваат како да се изведат паркинзите, но според стручните лица во планската документација никој не го прави тоа најповолно туку напротив како да се направи повеќе профит, а не според потребите на граѓаните и населеното место.
Во Законот за урбанистичко планирање и Правилникот за урбанистичко планирање на повеќе страници се опишува и предвидува како треба да се пристапи кон решението за потребниот број на паркинг места, нивниот вид, големина, изглед, пристапност и многу други елементи. Така, во членот 128 од Правилникот за видот на паркинг простори за моторни возила се вели дека овие паркиралишта се планираат во рамки на градежната парцела и може да се изведат во дворното место или во надземните и подземни катови од градбата и парцелата. Исто така се вели дека јавни паркиралишта кои им служат на посетителите и корисниците на градбите, намените и институциите и се сместени во нивна непосредна близина. Понатаму, се вели дека овие паркиралишта се планираат на земјиште за општа употреба или во големите градежни парцели во состав на паркиралиштата.
Потребниот број на паркинг места во урбанистичките планови и за одделните типови на градби се уредува според членот 134 од Правилникот. Како основни параметри за пресметка кај градбите за домување се користи комбинација од „степен на моторизација“, број на жители и квадратура на станбени површини.
– Во урбанистички план се уредува начинот за пресметување на потребниот број на паркинг места во градежни парцели односно градби наменети за домување, кој зависи од стандардот на живеење, степенот на моторизација во населеното место или во конкретната четврт, достапноста до средства на јавниот транспорт, опременоста со комунална сообраќајна инфраструктура и други чинители, но најмалку 1 паркинг место по стан за степен на моторизација (број на жители во просторната единица) од 2 до 4, најмалку 0,75 паркинг место по стан за степен на моторизација од 4 до 6, најмалку 0,50 паркинг место по стан за степен на моторизација од 6 до 8 итн., стои во членот 134.
За споредба, постари нормативи предвидувале по едно паркинг место за секој стан до 45 м2: 1,2 паркинг места за секој стан до 90 м2 и 1,5 паркинг места за секој стан над 90 м2.
Со дипломираниот градежен инженер Никола Антовски од Тетово разговаравме на тема каква е постапката за надзор при градење згради за колективно домување и институционална контрола кога во прашање е дали се изведени доволен број на паркинг места.
-Секој објект над 300 квадрати кој спаѓа во згради за колективно домување подложен е на контрола од надзорен орган. Надзорот го презема градежно архитектонска компанија која има лиценца за вршење надзор издадена од министерство за транспорт и врски. Компанијата за да исполнува услови за лиценца мора да има двајца инженери со овластување за надзор издадено од Комора на Овластени Архитекти и Овластени Инженери. Овластувањето може да биде А класа или Б класа согласно категоризацијата на објекти односно. За станбено-деловни објекти најчесто е Б класа. Надзорот на објект има за цел да го контролира текот на градбата, вградените материјали, количините на вграден материјал согласно проектната документација и законот за градба. Должен е да контролира градежен дневник и градежна книга и доколку е во ред да ја потпише со тоа што ја презема понатамошната одговорност за објектот. По хиерархија надзорниот орган е најгоре и ги контролира сите фази на градба со тоа и одговорностите се најголеми. Доколку потфрли надзорот се постапува институционално односно се прави ревизија од градежен инспекторат, општински или државен. Можно е и да се формира експертска комисија најчесто по барање на суд или друга државна институција. Исто така и комората може да реагира со одредени санкции при неправилно водење на надзор, вели инженерот Никола Антовски.
Во Општинскиот инспекторат во Тетово велат дека досега не ги контролирале надзорните компании. Велат дека за секоја зграда неправилностите може да се откријат затоа што проверките се поврзани со потписи и документи.
– Општината дава одобрение за градба, а надзорната фирма ја следи изведбата. На крајот од градбата надзорната фирма е таа којашто евидентира и оценува дали изведениот објект е согласно одобрението за градба. Кога се прави увид се утврдува дали изведениот објект е согласно одобрението за градба и надзорната фирма дава согласност, односно потпис за технички прием по што ќе може колективната зграда да се впише во катастар, посочуваат од тетовскиот Општински инспекторат.
Во Државен инспекторат за градежништво и урбанизам ни посочија дека од нивна страна се контролира работењето на овластен градежен инспектор при Инспекторатот и Секторот за урбанизам, но без прецизни податоци дали се утврдени неправилности при изведбата на паркинг места во зградите во Тетово.
– Државните инспектори прават увид во издадени документации, во донесување на план, во урбанистички планови, урбанистичка планска документација, во делот на урбанизмот. Во делот на градењето овластен градежен инспектор се контролира за издадени одобренија како и градбите доколку излегуваат од рамките на издадено одобрение, донесување на решенија за отстранување на градби како и постапката ако не се донесени, посочуваат од Државен инспекторат за градежништво и урбанизам.
Архитектот Антовски со оценка – што повеќе контрола во градежништвото ќе резултира со поголем стандард во домувањето за граѓаните.
– Секогаш зголемената и интензивна контрола дава позитивни резултати. Во градежништвото надзорот е од особено значење затоа треба да се врши навремено и прецизно во соработка со изведувачите, проектантите и инвеститорите. Надзорот како орган служи за заштита на инвеститорот и на општествените добра. Има случаи каде надзорниот орган е под притисок од инвеститорот и попушта на одредени позиции каде што има одредени аномалии со тоа што свесно прави отстапки кои во иднина може да се и кривично дело. Таквите случаи треба да се искоренат од пракса за општо добро, ни посочи Антовски.
Во Правилникот за урбанистичко планирање постојат и голем број членови и одредби за повеќе аспекти за паркиралиштата во зградите како што се планирање, димензии и пристап за паркинг места и паркинг простор, поврзаноста со сообраќајна инфраструктура и градски улици и слично.
Александар Самарџиев
Со овој текст, Тетово Инфо се приклучува кон иницијативата за зголемена транспарентност на институциите што Институтот за комуникациски студии ја спроведува во соработка со медиумите во рамките на проектот „Користи факти“, кој е поддржан од Британската амбасада.